dr. R. de Reuver

 DE UITDAGING
Deel 1 – Om te beginnen
1.4 Eerste geloofsgesprek
Thema: Identiteit

Gesprek met dr. R. (René) de Reuver

Dr. De Reuver is scriba van de Generale Synode van de Protestantse Kerk in Nederland. Het gesprek vond plaats op maandag 10 september 2018 in het Landelijk Dienstencentrum van de Protestantse Kerk in Utrecht. Delen van dit gesprek zijn opgenomen in de video die bij het eerste geloofsgesprek van ‘De Uitdaging’ wordt aangeboden. De vragen werden gesteld door ds. Dick Pruiksma.

Pruiksma: Is de dialoog met het jodendom voor de kerk belangrijk? En zo ja, waarom?

De Reuver: Voor de kerk is de dialoog met het jodendom, met het volk Israël, ontzettend belangrijk. Je hoeft onze kerkorde maar open te slaan bij het begin. Daar staat dat de kerk deelt in de aan Israël geschonken verwachting van het koninkrijk. Wij als christenen delen in de verwachting die aan hen, de joden, geschonken is. Zo identificeert de kerk zichzelf. Wil je dat serieus nemen, dan moet je in gesprek zijn met het volk Israël, met het levende Jodendom. Dus voor ons zelfverstaan is het onmisbaar.

Pruiksma: Wat betekent dat dan voor het zelfverstaan van de kerk?

De Reuver: God is niet met ons begonnen. Hij is met Abraham begonnen. Wij zijn er later bijgekomen. Sommigen spreken wel over het volk Israël als onze oudste broeder. En wij zijn de jongeren. In een goede familie kun je niet zonder elkaar. Je hebt de ander nodig in het verstaan van de God van Israël, de God van Abraham, Isaak en Jakob. Zoals christenen zeggen: de Vader van Jezus Christus. Maar dat staat niet tegenover elkaar. Het gaat om Dezelfde. De Vader van Jezus Christus kun je niet verstaan zonder te horen hoe joden de God van Abraham, Isaak en Jakob verstaan.

Pruiksma: De dialoog met de joden is dus belangrijk voor de kerk omdat het de kerk helpt zichzelf te verstaan?

De Reuver: Zeker.

Pruiksma: In dit project ‘De Uitdaging’ beginnen we met de stelling dat de dialoog met het jodendom deel is van de beweging back to basics. Dat is een beweging die de Protestantse Kerk in Nederland heeft ingezet. We zeggen dat dit project over de joods-christelijke dialoog deel is van die beweging. Zou je kunnen zeggen waarom? Op welke manier komen we door de dialoog bij welke basis terecht?

De Reuver: “Kerk 2025, back to basics” betekent dat we weer teruggaan naar de kern van ons geloof. Geloof is niet dat wij allerlei regeltjes hebben. Geloven is dat je leeft van Degene die ons aanspreekt, van God zelf. Wil je je daarvoor echt openstellen, dan
heb je de hele Schrift nodig, het Oude en het Nieuwe Testament. Maar om beide Schriften te verstaan, heb je ook de stem van joden nodig. Omdat ook zij weet hebben van de God van Abraham, Isaak en Jakob. Je hebt elkaar nodig om je door elkaar te laten gezeggen. En natuurlijk ook om met elkaar het gesprek over Jezus Christus te voeren. Over de Messias en over Gods toekomst.

Pruiksma: We komen op deze manier bij de agenda van de dialoog. De Protestantse Kerk zegt daar in de kerkorde over dat de dialoog gaat om het beter verstaan van de Schrift. En dan op twee punten: om de geschonken verwachting van het koninkrijk God en om de Messias. Twee dingen die bij elkaar horen want voor de kerk is de messiaanse verwachting fundamenteel. Op wat voor manier verandert het verstaan van de kerk van de Schriften op dit punt? Leren wij nu opeens anders naar Jezus als Messias kijken?

De Reuver: Ik wil dat illustreren aan de hand van een ervaring uit mijn studietijd. Ik heb toen een scriptie geschreven over messianisme. Daarmee was ik meteen op scherp gezet waar het gaat over de Messias. Dat dat geen nieuw begrip van christenen is. Maar dat het evenzeer bij joden hoort en dat je die twee met elkaar in gesprek laat komen.
Een ander voorbeeld dat ik ook nooit meer zal vergeten. Het luisteren naar bepaalde stemmen uit het Jodendom heeft echt mijn kijk op de Messias en het koninkrijk bepaald. Neem bijvoorbeeld iemand als Pinchas Lapide. Lapide zegt dat het heel goed is om het over Jezus te hebben. Maar Jezus kan voor ons niet de Messias zijn, zegt hij, omdat het rijk nog niet gekomen is. Dat is toch beloofd in de Schriften! Als de Messias komt, dan zal het Koninkrijk van God er ook zijn. Natuurlijk heeft de theologie daar ook over nagedacht. Daar is veel over gezegd. Maar die stem raak ik nooit meer kwijt. Die koppeling van de Messias en het rijk is
fundamenteel. In die zin dat het onze kijk op Jezus en het Koninkrijk in een bepaald licht zet.

Pruiksma: Het licht van wat nog onvervuld is?

De Reuver: Ja, en van het verlangen, van het ‘maranatha’. Die roep ‘Messias, kom’ is ook heel nieuwtestamentisch. Het is een verlangen dat je heel goed kunt begrijpen. En je begrijpt dan ook heel goed waarom joden zeggen: We zullen het wel zien als hij komt. Als het zover is, dan is dat prachtig. Maar ik kan dat nog niet geloven. Kijk maar om je heen.

Pruiksma: We horen nu ook wat de dialoog voor jouw persoonlijke geloof betekent. Bijvoorbeeld dat er in jouw messiasbegrip een zekere openheid naar de toekomst is gekomen. Het besef dat de beloften nog uitstaan. Dat we die dus ook niet in onze zak kunnen steken maar dat we met de joden die openheid en dat verlangen delen. Hoe zou dat deel kunnen worden van het leven van de kerk?

De Reuver: Daardoor is de ontmoeting met het levende jodendom, niet alleen in het land Israël maar ook hier in Nederland, fundamenteel. Dat gesprek moet je steeds met elkaar voeren om elkaar scherp te houden. En ook de gedachten van het ‘arrivé’ altijd maar weer onder kritiek te stellen. Het idee dat wij het in de kerk ‘hebben’. Dus ik ben dankbaar voor het werk dat vanuit die ontmoeting gebeurt. Dat is wezenlijk. Het moet ook echt gebeuren. Daarin zijn in onze kerk grote mensen ons voorgegaan. Sam Gerssen is een figuur die mij veel heeft gezegd. Maar er was eerder ook al Miskotte. Uit recente tijd Simon Schoon en Henk Vreekamp. Telkens weer hebben ze als het ware op de deur van de kerk geklopt. Meer dan dat. Ze hebben de deur van de kerk open gezet. Want in de kerk hebben we die ontmoetingen nodig voor ons zelfverstaan. Vreekamp schreef een boek: Zonder Israël niet volgroeid.

Pruiksma: Het vierde deel van dit project ‘De Uitdaging’ hebben we genoemd ‘kwetsbaar geloven’. We hebben al ontdekt hebben  dat we in de dialoog kritische vragen aan ons zelf gesteld krijgen. Bepaalde opvattingen die we misschien altijd voor zeker hebben gehouden, gaan veranderen wanneer je met elkaar over deze dingen praat. Ook in bijvoorbeeld in een gemeentekring. Dan vraag je mensen in het land om zich in dat gesprek kwetsbaar op te stellen. Zou je iets kunnen zeggen over wat in jouw geloof kwetsbaar is?

De Reuver: Al sinds mijn studietijd is er een openheid voor die ontmoeting met het levende jodendom. Dat heeft mij gestempeld in die zin dat voor mij geloven in de allereerste plaats vertrouwen is. Niet een aantal waarheden die je met elkaar bediscussieert. Bijna als mathematische waarheden.
Vertrouwen is iets wat je altijd weer moet ontvangen. Het is niet iets wat je in de vingers hebt. Maar het groeit en het staat onder druk. Dat heeft soms ook iets van een gevecht. Ik vind dat ook iets dat wij vanuit het jodendom leren, het gevecht met God. En van daaruit groeit dan hopelijk ook weer het vertrouwen.
En soms wordt mijn vertrouwen ook geschokt. Zeker waar het in de ontmoeting met het jodendom gaat over de recente geschiedenis. Met alle dramatische lijden dat het leven enorm op zijn kop zet. Dramatische gebeurtenissen schokken ook mijn vertrouwen. Hoe kan het dat dit gebeurt als God…? Dat is iets wat ik heel erg herken.
Vertrouwen moet elke keer weer opnieuw geschonken worden. Het moet groeien vanuit de omgang met de Schriften en met God zelf. Lees de verhalen in de bijbel er maar op na. Vertrouwen is altijd weer een groeiproces.